De Freeze-Stand van de Nervus Vagus: Hoe Herken je het en Hoe Kom je Eruit?

Mijn weg uit de Freeze-Respons.

Op mijn 18e ervaarde ik voor het eerst voor een langere periode het gevoel gevangen te zitten in mijn lichaam. Ik voelde me afgesneden van de wereld en van mezelf. Alles ging aan me voorbij en ik kon het leven niet écht ervaren. Toen ik bij de huisarts kwam, werden mijn symptomen gelabeld als een depressie. Bepaalde symptomen leken inderdaad overeen te komen met een depressie, maar naast dat ik me lusteloos voelde, was er ook een diepe, onrustige energie in mijn lichaam aanwezig die vast leek te zitten. Ik zat helemaal op slot…

Wat ik nu beter begrijp, is dat ik vastzat in de ‘freeze-respons’. In deze blogpost wil ik je meenemen in wat ik heb geleerd hierover en deel ik een aantal simpele oefeningen om de freeze te doorbreken.

Wat is de Freeze-Reactie?

De freeze-reactie is een oeroude verdedigingsmechanisme dat voortkomt uit het oudste deel van ons zenuwstelsel, vaak aangeduid als het 'reptielenbrein'. Deze reactie beschermt ons in levensbedreigende situaties door letterlijk 'stil te blijven staan', vergelijkbaar met een hert die 'voor dood speelt' wanneer ze uitgeput is van het vluchten. In de moderne wereld kan deze reactie echter ook optreden in niet-levensbedreigende maar stressvolle situaties, zoals werkdruk, conflicten of overweldigende emoties. Inzicht in hoe de freeze-stand werkt en hoe we deze kunnen doorbreken, helpt ons deze reactie beter te herkennen en te beheren, wat bijdraagt aan het hervinden van balans.

De Rol van de Nervus Vagus.

De freeze-stand is nauw verbonden met de nervus vagus, een belangrijke zenuw die een centrale rol speelt in het autonome zenuwstelsel. Meer over de nervus vagus lees je hier. Volgens de polyvagaaltheorie, ontwikkeld door neurofysioloog Dr. Stephen Porges, reageert ons lichaam op stress met een van de drie reacties: vechten, vluchten of bevriezen. Wanneer het lichaam langdurige stress ervaart, kan het systeem van de vecht/vlucht-modus overschakelen naar de freeze-modus. Tijdens het bevriezen stopt het lichaam met actie, spannen de spieren zich aan en wordt de ademhaling oppervlakkiger. Deze respons, gestuurd door de nervus vagus, kan op de lange termijn negatieve gevolgen hebben voor onze fysieke en mentale gezondheid.

Trauma: Hoe Ons Lichaam Reageert.

Trauma's, vooral wanneer ze niet volledig verwerkt zijn, kunnen diepgaande effecten hebben op zowel onze geest als ons lichaam. Een van de primaire reacties op traumatische ervaringen is de 'freeze-respons', zoals bovengenoemd een overlevingsmechanisme waarbij het lichaam letterlijk bevriest in reactie op overweldigende stress of gevaar. Deze reactie is een instinctieve poging van het zenuwstelsel om zichzelf te beschermen wanneer vechten of vluchten niet mogelijk is.

Hoe Herken je de Freeze-Stand in Jezelf?

Het is belangrijk om de tekenen van een freeze-reactie te herkennen. Veelvoorkomende signalen zijn:

• Emotionele signalen: Een gevoel van afvlakking of verdoving, moeite met het ervaren van emoties en gevoelens van uitzichtloosheid.

• Fysieke signalen: Stijfheid of spanning in het lichaam, oppervlakkige ademhaling en een algemene afwezigheid van energie.

• Functionele freeze: Mensen in deze staat kunnen hun dagelijkse taken vaak nog uitvoeren, maar voelen zich emotioneel afgesloten en afgesneden van hun lichaam en gevoelens.

Door deze symptomen te herkennen, kunnen we begrijpen dat deze reacties niet zomaar 'moe' of 'lusteloos' zijn, maar natuurlijke responsen van ons zenuwstelsel die aandacht en zorg nodig hebben.

Moderne Problemen zoals Depressie, Burn-Out en Uitzichtloosheid.

Chronische activering van de freeze-stand wordt geassocieerd met mentale gezondheidsproblemen zoals depressie, burn-out en een algemeen gevoel van uitzichtloosheid. Onderzoek gepubliceerd in Frontiers in Psychology (2018) toont aan dat de nervus vagus een rol speelt in emotionele regulatie en dat een verminderde vagale tonus kan bijdragen aan depressieve symptomen. Langdurig vasthouden aan de freeze-stand kan onze energie uitputten en leidt vaak tot het gevoel vast te zitten. In deze toestand kunnen we ons losgekoppeld voelen van anderen, onszelf en het leven, wat herstel bemoeilijkt.

Regulerende Oefeningen om uit de Freeze-Stand te Komen.

Gelukkig zijn er bewezen technieken die de nervus vagus kunnen helpen reguleren en ons uit de freeze-stand kunnen halen. Deze oefeningen richten zich op het activeren van de parasympathische respons en het herstellen van een gevoel van veiligheid.

• Zacht wiegen: Het lichaam zachtjes wiegen kan een kalmerende boodschap sturen naar het zenuwstelsel. Door jezelf bijvoorbeeld langzaam heen en weer te wiegen, activeer je de nervus vagus.

• Oogbewegingen: Langzame, zachte oogbewegingen, zoals van links naar rechts kijken zonder je hoofd te bewegen, kunnen helpen het zenuwstelsel te kalmeren en spanning te verminderen.

• Diepe ademhaling: Diep en langzaam ademen, vooral naar de buik, activeert direct de nervus vagus. Adem in door de neus en adem langzaam uit door de mond. Dit helpt de hartslag te verlagen en het gevoel van kalmte te vergroten.

• Neuriën (humming): Zacht neuriën of het zingen van geluiden zoals 'mmm' of 'om' kan de nervus vagus stimuleren en het lichaam helpen ontspannen.

  
  

De Rol van Yoga bij het Doorbreken van de Freeze.

Yoga is een krachtige manier om spanning los te laten en het lichaam te helpen de freeze-stand te doorbreken. Door lichaamsbewustzijn te ontwikkelen en zacht te bewegen, kan yoga het parasympathische zenuwstelsel activeren, wat helpt de stressrespons te kalmeren. Enkele effectieve houdingen en technieken zijn:

• Kinderhouding (Balasana): Deze houding kan het zenuwstelsel kalmeren doordat het gemakkelijker is de ademhaling richting de buik te sturen.

• Lome bewegingen: Bewegingen zoals zachte heupcirkels of langzaam rollen van het hoofd helpen het lichaam en de spieren te ontspannen.

• Diepe stretches: Lange stretches, zoals in Yin Yoga, waarbij je enkele minuten in een houding blijft, kunnen helpen opgebouwde (spier)spanning los te laten.

• Pranayama (ademhalingsoefeningen): Vooral de Ujjayi-ademhaling, waarbij je zachtjes door de keel ademt, kan de nervus vagus activeren en de hartslag verlagen.

  
  

Het Belang van Kennis over de Freeze-Respons.

Door te leren over de polyvagaaltheorie herken ik nu de freeze signalen in mijzelf beter en heb ik een aantal tools geleerd om mijn zenuwstelsel te reguleren. Bewustzijn en begrip van de freeze-stand stellen ons in staat beter om te gaan met stress en emoties. In plaats van vast te blijven zitten in gevoelens van isolatie, depressie of burn-out, kunnen we leren onze nervus vagus te activeren en ons zenuwstelsel te reguleren. Regelmatige toepassing van ademhalingsoefeningen, zachte bewegingen en yogapraktijken kan ons helpen uit de freeze-stand te komen en weer verbinding te maken met onszelf en anderen.

Ervaar Zelf de Kracht van Regulatie.

Ben je nieuwsgierig naar hoe het voelt om meer rust en regulatie in je zenuwstelsel te brengen? Je bent van harte welkom om een yogales te proberen waarin we samen werken aan ontspanning en bewustwording van je lichaam. Voor wie liever individueel aan de slag gaat, bied ik ook 1-op-1 Balans Sessies aan. Tijdens deze sessies kunnen we gericht ingaan op langdurige stressgerelateerde klachten en persoonlijke oefeningen ontwikkelen die bijdragen aan een stabieler, veerkrachtiger zenuwstelsel.

Warme groet,

Manoek - Studio Tree Of Life